Beheerplan formaliseert misstanden in de Oostvaardersplassen

Waar gaat het om in een beschermd natuurgebied? Natuur of Toerisme? 

De Oostvaardersplassen, het iconische natuurgebied in Flevoland, is al jarenlang onderwerp van discussie. Het unieke moerasgebied, dat behoort tot de Natura 2000-gebieden, staat bekend om zijn rijke biodiversiteit, met onder andere de grote aantallen edelherten, konikpaarden en beschermde vogelsoorten die hier hun thuis vinden. Maar een nieuw beheerplan, goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Flevoland, lijkt de balans tussen natuurbehoud en menselijke belangen voorgoed te verstoren. Het plan formaliseert namelijk de misstanden die sinds 2018 steeds meer zichtbaar zijn geworden.

De Achtergrond: Van Natuur naar Toerisme

 Het allesbehalve vrijblijvende advies van de commissie Van Geel, dat in juli 2018 werd aangenomen, heeft sindsdien de koers van het gebied drastisch veranderd. Waar het gebied oorspronkelijk was aangewezen als een beschermd natuurgebied, lijken economische belangen nu steeds meer voorrang te krijgen. Het goedkeuren van het beheerplan is de volgende stap en geeft een formele status aan de veranderingen die sindsdien al plaatsvonden.

Een van de eerste controversiële maatregelen was het afschieten van de edelherten. Deze beschermde diersoort, die zich al jarenlang thuis voelt in de Oostvaardersplassen, werd in grote aantallen afgeschoten, ondanks verzet van natuurbeschermingsorganisaties. Maar dat was slechts het begin. Onder druk van de groeiende belangstelling voor het gebied, werden er tal van maatregelen getroffen om toerisme en recreatie te stimuleren.

Zo werd het aantal excursies door het gebied met onder meer de “ecocar” enorm opgevoerd. Er werd een uitkijktoren midden in het natuurgebied geplaatst, paden werden aangelegd, en schermen werden opgetrokken om bezoekers een betere ervaring te bieden. Het gebied moest toegankelijker worden, niet voor de dieren en de natuur, maar voor de toeristen die kwamen voor de ervaring van 'wildlife'. Bovendien wordt er gewerkt aan het aanpassen van het landschap om het aantrekkelijker te maken voor het publiek: een parkachtig landschap dat beter zou passen bij de smaak van de recreant, in plaats van het oorspronkelijke, dynamische moeras- en weidelandschap.

Een Beheerplan dat Misstanden Legitimeert

 Wat dit nieuwe beheerplan zo problematisch maakt, is dat onjuiste maatregelen nu worden geformaliseerd. Activiteiten die eerder moesten worden getoetst aan strikte natuurwetgeving, worden nu als vanzelfsprekend opgenomen in het plan. De natuur kan nu zonder verdere controle plaatsmaken voor de belangen van toerisme, recreatie en zelfs het vliegveld Lelystad.

Voor natuurbeschermers en organisaties zoals Dierbaar Flevoland en Fauna4Life is dit een stap te ver. Zij stellen dat het beheerplan niet alleen de specifieke natuurwaarden van het gebied niet respecteert, maar ook de bredere Europese wetgeving omzeilt. Volgens de Europese Habitatrichtlijn moeten alle plannen die een significant effect kunnen hebben op de instandhoudingsdoelstellingen van een Natura 2000-gebied, op passende wijze worden beoordeeld. De stichtingen menen dat deze beoordeling in dit geval niet correct is uitgevoerd. In hun ogen heeft de provincie de gevolgen voor de beschermde onvoldoende onderzocht, waardoor het plan in strijd is met de Europese richtlijnen.

Het Hoger Beroep: De Rechtszaak die de Toekomst Bepaalt

 Als reactie op het besluit om het beheerplan goed te keuren, hebben de stichtingen Dierbaar Flevoland en Fauna4Life aangekondigd in beroep te gaan bij de rechtbank. Ze hopen dat de rechter de zaak opnieuw zal beoordelen en de provincie Flevoland zal dwingen om de natuurwaarde van de Oostvaardersplassen serieus te nemen. Hoewel de mogelijkheden om bezwaar te maken tegen een Natura 2000-beheerplan binnen de Nederlandse wetgeving beperkt zijn, wijzen de stichtingen erop dat Europese wetgeving zwaarder weegt in dit soort gevallen.

De zaak zal naar verwachting op 10 maart 2025 worden behandeld. Dit hoger beroep kan wel eens de toekomst van de Oostvaardersplassen bepalen. Het gaat niet alleen om dit specifieke beheerplan, maar ook om de bredere vraag hoe we als samenleving omgaan met de balans tussen natuurbehoud en menselijke belangen.

Wat staat er op het spel?

 Het beheerplan zou, indien het in stand blijft, de deur openen voor een verdere commercialisering van het natuurgebied, wat ongetwijfeld de ecologische waarde van de Oostvaardersplassen zal aantasten. De vraag is: kunnen we als maatschappij natuur behouden voor de generaties na ons, of kiezen we voor het gemak van toerisme en economische groei

De Oostvaardersplassen zijn een uniek stukje natuur in Nederland, en het is de vraag of we als samenleving bereid zijn om deze te behouden voor de natuur zelf, of dat we haar zullen inrichten voor het plezier van de mens. De uitkomst van de rechtszaak in maart 2025 zou wel eens kunnen bepalen hoe het gebied de komende jaren zal veranderen – of juist behouden blijft in zijn huidige, ongerepte staat.